Caderno de campo: Recollida de topónimos na parroquia de Panxón (Nigrán): Nº3

Unha vez feito o baleirado de datos  do amillaramento e da súa posterior clasificación, vou comezar o traballo de campo.

Para facer isto, en primeiro lugar teño que situar Panxón no mapa para delimitar o terreo que quero estudar. Neste tema bótame unha man Anxo Rodríguez, ensíname a facer as buscas dos mapas, mediante a cartografía online da páxina do catastro e a través do visor CMATI da Xunta de Galicia.

Unha vez realizadas as buscas, ensíname a forma de xeolocalizar os topónimos que me vaian achegando os informantes, tería que proceder da seguinte forma:

•             Levar os mapas (fotografías aéreas) das zonas que imos rexistrar, cunha escala axeitada.

•             Os topónimos recollidos definilos cun código único e localizalos na fotografía aérea.

•             Se é posible, ir co informante aos lugares que vaia mencionando.

Ademais débense recoller os datos persoais dos informantes, o nome, a idade e a calidade da información e engadir un espazo para observacións (ficha do informante) e levar “a ficha de topónimo” (características lingüísticas e xeográficas relacionadas con el, tipoloxía xeográfica) .

Tamén recolleremos toda aquela información relativa ao topónimo: etimoloxías populares, lendas, contos, cancións…

Unha vez establecidas as directrices de traballo e feitas as descargas das fotos aéreas, achégome ata Panxón para  ver “in situ” o  terreo no que vou traballar, coñecer os barrios e camiños e intentar atopar aos primeiros informantes.

Observo que Panxón polo norte limita co mar e con Prado, parroquia de Priegue, así que este vai ser o primeiro lugar ao que acuda.

Unha vez alí, xunto á praia dou cun home de avanzada idade ao que lle pregunto onde están as estremas de Panxón, e dime que a estrada mesma é a división entre os dous territorios, para un lado da estrada é Panxón e para o outro Prado, ata chegar á rotonda de Prado, alí hai que seguir o curso do río.

Na praia a división é un río, o Río do Caranguexo, que desemboca na praia do Caranguexo.

O seguinte informante, Lucho,  é un home de 80 anos, forte, co pelo branco coma a neve e ollos azuis, recíbeme na súa casa coma se fose unha veciña máis do lugar, súa dona convídame a entrar, fico sorprendida coa amabilidade coa que me tratan, así dá gusto coñecer Panxón.

Pregúntolle pola toponimia de Panxón, se coñece como se chamaban os campos, as praias, os camiños…e como non, comeza a darme os nomes das praias e regos dende praia América ata a praia de Caranguexo, incluído Monteferro (Panxón, Portecelo, Arribas Blancas,  Feitales, Seixos Negros, O Rego da Porta, As Penisas Grandes e Pequenas,…O Pelouro, Curuxeiras, A Furna…por citar algúns). Como xa é preto da unha da tarde e a pota comeza a ferver na cociña cos peixes recén traídos do porto, despídome deles e citámonos para o día seguinte, desta vez localizaremos os nomes no mapa.

Antonio e Ángel indícanme a división entre Panxón e Nigrán que vén dada polo Río Negro ou Río de Canido, segundo a zona pola que pase. Xustamente estamos situados entre o Río Negro e o Río do Mallón, antes do Porto do Molle  e de Súaigrexa, de Táboas…  A zona que está entre os dous é O Peito de Canido. A maiores, seguen dándome nomes, tanto das praias como de camiños (Praia de Lourido, Peito de Canido, Os Arroios, As Regueiras, A Tol,Camiño das Lousas…).

En canto ás lindes pola parte leste, sabemos que limita con Priegue e con Nigrán, e polo oeste co mar, co océano Atlántico.

Se acudimos ao portal PARES e introducimos o nome de Panxón, no interrogatorio das 40 preguntas, no terceiro capítulo podemos observar cales eran as lindes e comprobar se coinciden coas actuais.

Así temos que, no Marqués de Ensenada, as lindes eran:

“La rreferida fra. Y termino de su comprension en otros desde L. a P. la quarta parte de una legua y de N a S la sexta parte desta: y de circunferencia, una legua que para caminar se necesitan dos oras haciendolo cun paso lento. Linda por L a S  con la Fra de San Felix de Nigran, por el P con la Mar, Y por el N con la Fra de San Mamed de Priegue principiando su demarcacion desde la orilla de la Mar por el rio que despide della llamado del Caranguexo, subiendo por el dista del que nombran de Prado Y, por este siguio a un mojon que es un Pilar movidizo que se halla en heredad de Maria de Misa vezina de la rreferida fra de San Mamed de Priegue. De este Mojon ba a la demarcación en derechura, a otro que se halla en el sitio de la Canzela de Albores, Y propiedad de la misma María da Misa; deste sigue al que se halla conjunto al lugar de Gabriel Gonzalez; de este a otra que está donde nombran Barcalleira que tamvien es una piedra movidiza, a modo de Poste; de el va a otro que se halla en el Camino publico da Barcalleira al lugar de Cayetano Alonso; de este sigue en derechura, a la presa que nombran de Thome; de esta va al mojon que se halla yntruso en una pared ynmediata al lugar de Joseph Gallego del de Seixas; de alli sigue a la presa que llaman da Touza; de esta va la demarcacion por un Regato de agua que camina a otra presa nombrada Del Olmo; de ella a un mojon nombrado el riego de agua que llaman Rio Negro asta llegar a otra Mar donde fenece la expresada demarcacion, su figura la del margen.”

Pois parece que case son semellantes, non si?

Ata mañá