Caderno de Campo

Hoxe é un día especialmente chuvioso, non apetece saír da casa, pero non queda outro remedio que pórse en marcha, vou ir xunto Zoila, alí polo menos non estarei á chuvia e sempre vén ben un deses contos que ela sabe relatar ás mil marabillas, que emoción é capaz de transmitir coa palabra!. Ademais ela tamén gaña coa visita, xa que a maior parte do día está soíña.

Zoila ten 80 anos, pero realmente non os aparenta, viviu desde sempre en Panxón, primeiro na casa paterna, no Cascón, e agora no Tombo do Reiro. Por debaixo deste lugar sitúase A Rega do Reiro,  ate A Cansadoura. Para a outra man da estrada está O Reiro, e cara arriba As Cardosas, Os Merousos e A Xermaña.

Continuamos a nosa visita desde onde a deixaramos, na Meda, subimos polo camiño até a Batería. Esta edificación militar foi construída a finais dos anos 30, concretamente no 1936, e estivo operativa ate os anos 60, denominábase Batería de Artillería J3 Monteferro. No 1938 houbo un campo de traballo de presos que se encargou de facer a estrada que sobe até o Monumento á Mariña, o campo de tiro e as instalacións da Batería.

Hoxe achégome a Monteferro, a xunto de Sito para que me ensine e acompañe polos camiños desta bela paraxe.

Sito xa pasa dos 70 anos, sempre viviu en Panxón, primeiro na Madorra, onde estaba a casa paterna,”O Cascón”, e logo na Xermaña. A súa familia, a dos Valentíns, é unha das que mais terras posuía nesta parroquia, e grazas a el puiden recoller unha gran cantidade de toponimia neste monte. Cando comezamos a entrevista, deume nomes dende a Praia de Caranguexo ate  Monte Lourido, pedra por pedra. Así que decidimos ir polo monte adiante para situalos nomes xusto enriba do lugar que ocupan.

No día de hoxe achégome até A Cansadoura, preto das “Casas Baratas”, vivendas sociais que se fixeron para os mariñeiros. As vistas son espectaculares, vese Monteferro, o areal de Patos, as illas Cíes, a costa do  Morrazo…

Nesta praia da Cansadoura, apañábanse moreas de argazo, debido á enseada varaban moitas algas nelas. O nome venlle dado porque cando se ía recoller o argazo, os carros e bois que se achegaban á praia para levar o produto á casa enterrábanse, e custaba moito mais sacalos de alí, cansábaste moito.

Hoxe achégome ao Porto de Panxón, teño que localizar a un informante, Anastasio. O meu primeiro impulso é ir ao Refuxio do Pescador a ver se atopo alí este home, ao chegar falo con Tavo, dime que me vaia ata as pistas de tenis, que seguro que o atopo por alí. Vou camiñando ata este lugar, noutro tempo cuberto por dunas. Pregúntolles aos camiñantes, pero non o viron, volvo para o Porto.

Unha vez feito o baleirado de datos  do amillaramento e da súa posterior clasificación, vou comezar o traballo de campo.

Para facer isto, en primeiro lugar teño que situar Panxón no mapa para delimitar o terreo que quero estudar. Neste tema bótame unha man Anxo Rodríguez, ensíname a facer as buscas dos mapas, mediante a cartografía online da páxina do catastro e a través do visor CMATI da Xunta de Galicia.

Unha vez feita a recollida da toponimia que aparecía no Catastro do Marqués de Ensenada, continúo coas pescudas.

Agora é necesario acudir a outras fontes documentais, neste caso revisarei os libros de  amillaramento para ver se atopo topónimos novos.

O amillaramento é unha serie documental manuscrita que contén unha relación nominal alfabética dos contribuíntes dun municipio, indicando as súas propiedades urbanas, rústicas e gandeiras, e o líquido impoñible de acordo coa súa valoración, facendo unha descrición dos terreos, se son cultivos e de que tipo, se son montes, baldíos, etc.

O IEM vén de firmar un convenio de colaboración co IES Primeiro de Marzo para a realización da formación en centros de traballo  co alumnado de FP. Neste primeiro ano de colaboración, o meu labor como persoal de prácticas consiste en pór en marcha o seguinte proxecto: “A recollida da toponimia da parroquia de San Xoán de Panxón” xunto con “actividades socioculturais” que potencien e afiancen nos usuarios a necesidade de coñecer e pór en valor o patrimonio cultural, inmaterial e paisaxístico da súa  contorna dunha forma lúdica e participativa.